Salvesen steam cart: Όχι άλλο κάρβουνο

Σήμερα έχουμε πλέον εθιστεί τόσο πολύ στον κινητήρα εσωτερικής καύσης που δεν μπορούμε να φανταστούμε ένα κόσμο στον οποίο κυριαρχούσε ο ατμός! Και όμως στον 19οαιώνα τα πάντα κινούνταν με ατμό! Εκείνες τις ημέρες ο κινητήρας με έμβολα που ανεβοκατέβαιναν, με θαλάμους καύσης, με στρόφαλο, με βαλβίδες κ.λπ. ήταν μια τεχνολογία πολύ πολύπλοκη για να κατανοηθεί και ακόμα πιο πολύπλοκη για να λειτουργήσει σωστά και πάνω από όλα αξιόπιστα. Από την άλλη πλευρά οι ατμοκινητήρες ήταν δοκιμασμένοι, λειτουργούσαν χωρίς προβλήματα, ήταν εξαιρετικά αξιόπιστοι και αποδεδειγμένης απόδοσης, αφού έδωσαν ώθηση όχι μόνο την βιομηχανική επανάσταση, αλλά και σε όλα τα πλοία και τα τρένα, κινώντας την ανθρωπότητα με ταχύτητες που μέχρι εκείνες τις ημέρες ήταν αδιανόητες!

Όμως όλα αυτά πολύ σύντομα θα άλλαζαν και ο κινητήρας εσωτερικής καύσης θα έπαιρνε το πάνω χέρι. Μεγάλο του πλεονέκτημα οι μικρές του διατάσεις που τον έκαναν ιδανικό για οικιακή χρήση (αν και υπήρχαν μικροσκοπικοί ατμοκινητήρες), αλλά πάνω από όλα ήταν το είδος του καυσίμου (βλέπε απόσταγμα σε υγρή μορφή), η πρακτικότητα αποθήκευσης, μεταφοράς και αναγκαίου όγκου, ως προς την απόδοση που έδωσαν την κυριαρχία στον τετράχρονο κινητήρα. Γιατί ενώ ένα εργοστάσιο ή ένα πλοίο, ή ακόμα και ένα τρένο μπορούσε να κουβαλά το αναγκαίο κάρβουνο προς καύση, ένα αυτοπροωθούμενο όχημα δεν είχε αυτή τη δυνατότητα. Τέλος ένα πολύ σημαντικό μειονέκτημα του ατμοκινητήρα ήταν ότι όταν βρίσκεται σε λειτουργία είναι ένα θαύμα απλότητας, αλλά δεν είναι εύκολη η αυξομείωση της απόδοσής του, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να επιταχύνει και να επιβραδύνει άμεσα. Κάτι απαραίτητο σε ένα όχημα που θέλει να κινείται σε δρόμους.

 

Ερώτηση χωρίς απάντηση

Τι είναι αυτό εδώ το Salvesen λοιπόν; Σίγουρα δεν είναι αυτοκίνητο και μάλλον σαν αυτοπροωθούμενο όχημα θα πρέπει να το αναφέρουμε, αφού έτσι και αλλιώς κανείς το 1896 δεν ήξερε για το πώς θα έπρεπε να είναι ένα αυτοκίνητο. Απλά δεν υπήρχε ακόμα αυτοκίνητο, όπως το ξέρουμε σήμερα, αν και πρέπει να παραδεχτούμε ότι όλα τα μηχανικά του μέρη είναι αναγνωρίσιμα, μέχρι τα καθίσματα του οδηγού και των… χρήσιμων επιβατών!

Το Salvesen θεωρείται σαν το παλαιότερο ατμοκίνητο όχημα που χρησιμοποιεί κάρβουνο, που έχει φτάσει στις μέρες μας και ένα από τα πιο original, αφού κινήθηκε ελάχιστα και έμεινε σταματημένο μέχρι το 2004! Ο λόγος της ακινησίας του ήταν το απλό γεγονός ότι ήταν ήδη ξεπερασμένο όταν παρουσιάστηκε! Από το 2004 πάντως έχει διανύσει περισσότερα χιλιόμετρα από όσα όλον τον προηγούμενο αιώνα.

Κατασκευάστηκε από τον Henry Adolph Salnesen, ο οποίος ανήκε στην οικογένεια που ναυπήγησε το τεράστιο ατμόπλοιο Christian Salvesen και οι οποίοι διέμεναν στη Σκοτία, όπου είχαν μεταναστεύσει από την Νορβηγία. Άρχισε να εργάζεται πάνω στο ατμοκίνητο όχημά του το 1892 και πρακτικά ήταν έτοιμο δύο χρόνια μετά. Το αποτέλεσμα ήταν μια άμαξα χωρίς άλογα με ένα ατμοκινητήρα στο πίσω μέρος, ενώ για πιο μεγάλες αποστάσεις αναγκαζόταν να σέρνει και τρέιλερ φορτωμένο με το αναγκαίο κάρβουνο!

Όμως και παρά το γεγονός ότι τελείωσε το όχημά του και το δοκίμασε στους γύρω δρόμους, τελικά αγόρασε ένα Daimler (ήταν μόλις ο τρίτος κάτοχος ενός τέτοιου αυτοκινήτου σε όλη τη Σκωτία) με κινητήρα εσωτερικής καύσης, αφού αποδείχτηκε πιο πρακτικό.

Ο ατμολέβητας ήταν όρθιος πίσω και η καρδιά του οχήματος που το κινούσε ήταν δύο κύλινδροι κάτω από τα πόδια του οδηγού με πλευρικές βαλβίδες μέσα από  τις οποίες ο χειριστής ήλεγχε την ταχύτητα. Όσο πιο κλειστές ήταν τόσο πιο πολύ… έτρεχε το κάρο, όσο άφηνε τον ατμό να διαφεύγει τόσο μειωνόταν τη ταχύτητά του. Δηλαδή, τι «έτρεχε», η τελική του ταχύτητα ήταν κοντά στα είκοσι χιλιόμετρα την ώρα! Ο ατμός γεννήθηκε και πέθανε την ίδια στιγμή!

 

Λειτουργία

Για να λειτουργήσει κανείς το Salvesen απαιτεί και ενεργό συνοδηγό. Ο οδηγός κάθεται εμπρός, ενώ ο βοηθός τροφοδοτεί τον καυστήρα με κάρβουνο και στέκεται όρθιος πίσω! Και αυτός ο δεύτερος, εδώ που τα λέμε κάνει τη πιο σημαντική δουλειά, γιατί όχι μόνο πρέπει να κρατά τη φωτιά ζωντανή φτυαρίζοντας κάρβουνο από το τρέιλερ, όχι μόνο πρέπει να κρατά τη πίεση ψηλά, αλλά παίζει και τη ζωή του κορώνα-γράμματα, προσέχοντας να μην στεγνώσει από νερό και τιναχτεί στον αέρα! Όσο για τη κατανάλωση, το όχημα αυτό για να διανύσει την απόσταση από το Λονδίνο μέχρι το Μπράιτον χρειάστηκε 300 γαλόνια νερό, δώδεκα σακιά με κάρβουνο και αναγκάστηκε  να σταματήσει έξι φορές για ανεφοδιασμό. Και μια σημαντική σημείωση, το κάρβουνο δεν πρέπει να είναι νοτισμένο, γιατί δεν καίγεται σωστά!

Αλλά και ο οδηγός δεν ξεκουράζεται έχοντας να χειριστεί μια σειρά από μοχλούς οι οποίοι μας είναι άγνωστοι σήμερα. Θα πρέπει να προσέχει ώστε το όχημα να έχει τη σωστή ταχύτητα ώστε να μπορεί να αντεπεξέρχεται τις ανηφόρες και τα φρένα που είναι πέδιλα που πιέζουν την εξωτερική ελαστική επένδυση των ξύλινων πίσω τροχών!  

 

Υστερόγραφο

Το όχημα αυτό τελικά πουλήθηκε το 1932 στη περίφημη Sword Collection, που δεν ήταν τίποτα άλλο από το μουσείο του εκκεντρικού John Cuthill Sword, για να αλλάξει και πάλι χέρια το 1965 όταν η συλλογή εκποιήθηκε και για σαράντα χρόνια έμεινε στη συλλογή του George Milligan. Τέλος αγοράστηκε από τον John Brydon το 2004