Ποιος ευθύνεται τελικά για την ατμοσφαιρική ρύπανση;

«Η ατμοσφαιρική ρύπανση προκαλεί επτά εκατομμύρια πρόωρους θανάτους ετησίως», ήταν το αποκαρδιωτικό μήνυμα του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ, Antonio Guterres, εξ αφορμής της Παγκόσμιας Ημέρας Περιβάλλοντος, την Τετάρτη 5 Ιουνίου.

Η απαισιόδοξη διαπίστωση του κ. Guterres, ακόμη συνοδεύτηκε από την προειδοποίηση πως «η μάχη ενάντια στην κλιματική αλλαγή είναι η μάχη, που εμείς οι άνθρωποι οφείλουμε να νικήσουμε». Ποιοι είναι, όμως, οι κυριότεροι τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας που επηρεάζουν την ποιότητα του αέρα που αναπνέουμε, σύμφωνα με τα στοιχεία των Ηνωμένων Εθνών;

Νοικοκυριά

Καταλυτικό ρόλο στη ρύπανση της ατμόσφαιρας με υπαιτιότητα των νοικοκυριών διαδραματίζει η καύση ορυκτών καυσίμων, δηλαδή του ξύλου και άλλων καυσίμων που βασίζονται στη βιομάζα και χρησιμοποιούνται κατά τη μαγειρική, τη θέρμανση και τον ηλεκτρισμό των σπιτιών. 

Οι πρόωροι θάνατοι που οφείλονται στη μόλυνση της ατμόσφαιρας αποκλειστικά λόγω δραστηριοτήτων εντός κατοικιών αντιστοιχούν σε 3,8 εκατ. ετησίως, η συντριπτική πλειονότητα των οποίων αφορούν τις αναπτυσσόμενες χώρες. Επιπροσθέτως, 3 δισεκ. άνθρωποι ανά την οικουμένη εξακολουθούν να χρησιμοποιούν τα στερεά καύσιμα.

Βιομηχανίες

Η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, επίσης, αποτελεί βασική αιτία, μιας και οι σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής με καύση άνθρακα αποτελούν μείζονα παράγοντα ρύπανσης. Τον αέρα ακόμη μολύνουν οι γεννήτριες ντίζελ, όπως και οι βιομηχανικές διεργασίες και η χρήση διαλυτών στις χημικές και μεταλλευτικές βιομηχανίες.

Προγράμματα και πολιτικές που αποσκοπούν στην αύξηση της ενεργειακής αποδοτικότητας και στην ενθάρρυνση της παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές θα επιφέρουν την αποκλιμάκωση του προβλήματος.

Μεταφορές

Μεγάλο μερίδιο ευθύνης στις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα καταλογίζεται, επίσης, και στον τομέα των μεταφορών, μιας και, σύμφωνα με τα δημοσιευμένα στοιχεία του ΟΗΕ, αποτελεί την κατεξοχήν αιτία 400.000 πρόωρων θανάτων. Αναλυτικότερα, σχεδόν οι μισοί θάνατοι που οφείλονται στην προκληθείσα από τις μεταφορές ρύπανση του αέρα, συσχετίζονται με την καύση πετρελαίου. Σημειώνεται δε πως όσοι ζουν κοντά σε μεγάλες κυκλοφοριακές αρτηρίες είναι κατά 12% πιο ευάλωτοι στον κίνδυνο να διαγνωσθούν με άνοια.

Η μείωση, λοιπόν, των εκπομπών ρύπων από τα αυτοκίνητα θα παίξει καθοριστικό ρόλο στη βελτίωση της ποιότητας του αέρα και δη στις αστικές περιοχές. Πολιτικές που καθιστούν επιτακτική τη χρήση «καθαρότερων» καυσίμων, καθώς και αυστηρότερα πρότυπα αναφορικά με τις εκπομπές των οχημάτων, μπορούν να μειώσουν τις εκπομπές κατά 90% ή και περισσότερο.

Γεωργία

Οι βασικότεροι παράγοντες της μόλυνσης του αέρα μέσω της γεωργικής δραστηριότητας είναι η κτηνοτροφία, η οποία συσχετίζεται με την παραγωγή μεθανίου και αμμωνίας, καθώς και η καύση γεωργικών αποβλήτων. Οι εκπομπές μεθανίου συμβάλλουν στη συγκέντρωση όζοντος επιπέδου εδάφους, το οποίο προκαλεί άσθμα και άλλες ασθένειες του αναπνευστικού. Σημειώνεται πως το μεθάνιο έχει πιο δυσμενείς επιπτώσεις στην ατμόσφαιρα απ’ ό,τι το διοξείδιο του άνθρακα: Ο αντίκτυπός του είναι 34 φορές μεγαλύτερος, συγκριτικά με το CO2, σε περίοδο 100 χρόνων.

Για τον μετριασμό του προβλήματος, συστήνεται η υιοθέτηση μιας χορτοφαγικής δίαιτας.

Απόβλητα

Η ανοικτή καύση αποβλήτων και τα οργανικά απόβλητα σε χώρους υγειονομικής ταφής, προκαλούν την έκλυση στην ατμόσφαιρα επικίνδυνων διοξειδίων, μεθανίου, φουρανίων και λεπτής σωματιδιακής ύλης, όπως είναι το μαύρο οξείδιο. Σε παγκόσμιο επίπεδο, υπολογίζεται πως περίπου το 40% των αποβλήτων καίγονται. Το συγκεκριμένο πρόβλημα διογκώνεται σε αστικοποιημένες περιοχές και αναπτυσσόμενες χώρες.

Η βελτιστοποίηση των διαδικασιών συλλογής, διαχωρισμού και απόρριψης των στερεών αποβλήτων, μειώνουν την ποσότητα των αποβλήτων που καίγονται ή υποβάλλονται σε υγειονομική ταφή. O διαχωρισμός των οργανικών αποβλήτων και η μετατροπή τους σε λίπασμα ή βιοενέργεια, βελτιώνει τη γονιμότητα του εδάφους και παρέχει μια εναλλακτική πηγή ενέργειας.

Άλλοι τομείς

Πρέπει, τέλος, να αναφερθεί πως για την μόλυνση της ατμόσφαιρας δεν είναι υπεύθυνη αποκλειστικά η ανθρώπινη δραστηριότητα. Ηφαιστειακές εκρήξεις, «καταιγίδες» σκόνης, καθώς και άλλες φυσικές διαδικασίες διαδραματίζουν, επίσης, καταλυτικό ρόλο στη ρύπανση του αέρα εγκυμονώντας σοβαρούς κινδύνους για την υγεία των κατοίκων του πλανήτη.