Δέντρο πάνω στο αυτοκίνητό μου: Η αστική ευθύνη του Δήμου

Εκατοντάδες αυτοκίνητα στα βόρεια προάστια της Αττικής και όχι μόνο υπέστησαν από περιορισμένες ζημιές έως ολική καταστροφή λόγω πτώσης δέντρων πάνω τους. Πώς μπορούμε να αποζημιωθούμε όμως αν στο ασφαλιστήριο συμβόλαιο δεν υπάρχει πρόβλεψη για φυσικές καταστροφές;

Σύμφωνα με το δικηγορικό γραφείο Μίνα Καούνη και Συνεργάτες, η ευθύνη της τοπικής αυτοδιοίκησης είναι συγκεκριμένη και περιγράφεται ξεκάθαρα από τις διατάξεις του Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων.

Ας δούμε αναλυτικά όσα αναφέρει η συνεργάτις δικηγόρος του γραφείου, κα Νάντια Κωνστάντου:

Από τις διατάξεις του Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων (ν. 3463/2006, ΦΕΚ 114 Α/8.6.2006), συνάγεται ότι αποτελεί υποχρέωση των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης η λήψη προληπτικών μέτρων αναγκαίων για τη συντήρηση, διασφάλιση και προστασία των κοινόχρηστων χώρων και του οδικού δικτύου. Στην έννοια της συντήρησης κοινοχρήστων χώρων και οδών περιλαμβάνεται και η συντήρηση, αποκλάδωση ή η κοπή επικίνδυνων δέντρων, που είναι φυτεμένα επί της ζώνης του οδικού δικτύου και εκατέρωθεν αυτού ώστε να αποτραπεί η πτώση τους και να διασφαλιστεί η ανεμπόδιστη και ασφαλής κυκλοφορία πεζών και οχημάτων. Αποτελεί συνεπώς, υποχρέωση, των δήμων, να μεριμνούν για την προστασία της περιουσίας των πολιτών και για την ασφαλή εκ μέρους τους χρήση των κοινοχρήστων χώρων (ΜΔΠρΠειρ Α 132/2019).

Μάλιστα, τουλάχιστον ανά δεκαπενθήμερο, αναφέρει ο Νόμος 3481/2006 παρ. 7 περ. 5, υποχρεούνται οι αρμόδιες υπηρεσίες να προβαίνουν σε έλεγχο των οδών της αρμοδιότητας τους και να καταγράφουν τα ευρήματα σε ειδικό βιβλίο που τηρείται με ευθύνη του Προϊσταμένου τους.

Εκτός αυτού, στην παρ. 1 του άρθρου 10 του Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας ορίζεται ότι: «Όποιος έχει τις κατά τον παρόντα Κώδικα αρμοδιότητες ή την εξουσία επί του πράγματος, επί του οποίου διεξάγεται δημόσια κυκλοφορία, υποχρεούται να λαμβάνει κάθε μέτρο, ώστε από τη δημόσια κυκλοφορία να μη δημιουργείται κίνδυνος ή ζημία τρίτων προσώπων ή άλλων έννομων αγαθών». Έτσι, είναι δυνατό στο πλαίσιο της εν λόγω συντήρησης να τύχει εφαρμογής και το καθεστώς του γειτονικού δικαίου και ειδικότερα η διάταξη του άρθρου 1008 του Α.Κ., η οποία παρέχει δικαίωμα αυτοδικίας στον ιδιοκτήτη ακινήτου, με την έννοια της κοπής των κλαδιών των δέντρων του γειτονικού ακινήτου που εκτείνονται πάνω από το κτήμα του. Επομένως, ο κύριος του βλαπτόμενου ακινήτου, ακόμη και αν συγκαταλέγεται στους δημόσιους φορείς, όπως είναι ο Δήμος, δύναται να προβεί σε κοπή των κλαδιών των δέντρων και να γίνει ο ιδιοκτήτης των πραγμάτων που προκύπτουν από την κοπή αυτή. Σε περίπτωση δε, που ανακύπτει ανάγκη αποκοπής της παρόδιας βλάστησης, όπως όταν προκύπτει ζήτημα της κοπής των κλαδιών που διαταράσσουν την ασφάλεια της οδικής κυκλοφορίας, ο Δήμος οφείλει να αποκαταστήσει τη νομιμότητα χωρίς καθυστέρηση και να προβεί στον κατάλληλο καθαρισμό της οδού, προκειμένου να αντιμετωπιστεί ο επικείμενος δημόσιος κίνδυνος. Συνεπώς, για τα κλαδιά των δέντρων που προεξέχουν στην δημόσια οδό, εξερχόμενα από παρακείμενη ιδιωτική ιδιοκτησία, επιτρέπεται και επιβάλλεται, για την προστασία της σωματικής ακεραιότητας των πολιτών και την ασφαλή διέλευση των οχημάτων, η κοπή τους από το Δήμο (ΔΠρΝαυπλ 165/2019, ΔΠρΠειρ 132/2019).

Ωστόσο το κλάδεμα δέντρων που ακουμπούν ή γειτνιάζουν σε ηλεκτροφόρα καλώδια αποτελεί υποχρέωση και της ΔΕΔΗΕ η οποία ευθύνεται για τις ζημίες που θα προκληθούν από την μη ηλεκτροδότηση, αλλά όχι αν το κλαδί αποκοπεί και τραυματίσει πολίτη ή καταστρέψει το όχημα του, όπου στην περίπτωση αυτή την ευθύνη την έχει ο Δήμος.

Αν τα αρμόδια όργανα του Δήμου, κατά την άσκηση της δημόσιας εξουσίας που τους έχει ανατεθεί, παραλείψουν να προβούν, όπως οφείλουν, στη λήψη των απαραίτητων προστατευτικών μέτρων συντήρησης των δένδρων που είναι φυτεμένα εντός των ορίων του Δήμου, παράλειψη η οποία είναι πιθανό, σύμφωνα με τα διδάγματα της κοινής πείρας, να προκαλέσει απόσπαση κλώνων και ατύχημα σε διερχόμενα ή σταθμευμένα οχήματα ή πρόσωπα, το νομικό πρόσωπο ευθύνεται σε αποζημίωση για την ζημία που προκλήθηκε, συνεπεία της παράλειψης αυτής, βάσει των άρθρων 105-106 του ΕισΝΑΚ, και μάλιστα χωρίς να απαιτείται να αποδειχθεί υπαιτιότητα των αρμοδίων οργάνων του, λόγω της καθιερούμενης με τις ίδιες ως άνω διατάξεις αντικειμενικής ευθύνης του (πρβλ. ΣτΕ 3098/2015, ΔΕφΑθ 5124/2014, 70/2006).

Η παράνομη συμπεριφορά του Δήμου διά των οργάνων του έγκειται στην παράβαση της υποχρέωσης επιμέλειας που πρέπει να επιδεικνύουν τα όργανα των ΟΤΑ κατά την εκτέλεση των καθηκόντων τους ή την άσκηση των αρμοδιότητων τους. Αρχή που πηγάζει από την ίδια την αρχή του κράτους δικαίου ειδικότερη έκφανση του οποίου αποτελεί η αρχή της νομιμότητας, η οποία διέπει την λειτουργία όλων οργάνων του Δημοσίου.

Ο θιγόμενος πολίτης του οποίου το όχημα υπέστη υλικές ζημιές από πτώση δέντρου ή κλαδιού, ακόμα και σε περίπτωση κακοκαιρίας, δικαιούνται να στραφεί κατά του Δήμου, του οποίου τα όργανα δεν προέβησαν στις ενδεδειγμένες ενέργειες κατά την άσκηση των καθηκόντων τους και παρέλειψαν, παρά τον νόμο, τη λήψη όλων των ενδεικνυόμενων από τις περιστάσεις μέτρων για την καλή συντήρησή του, καθώς και την εν γένει επίβλεψη της καλής κατάστασης αυτού, αιτούμενος αποζημίωση προς αποκατάσταση των υλικών του ζημιών (θετική και αποθετική ζημία), καθώς και χρηματική ικανοποίηση για την ηθική βλάβη που υπέστη κατ’ άρθρο 932 Α.Κ.

Ωστόσο, υπάρχει σύμφωνα με το νόμο απαλλαγή του δημοσίου αν αποδεικνύεται συνδρομή λόγου ανωτέρας βίας ή τυχηρού περιστατικού. Πρόκειται δηλαδή για απρόοπτα και ασυνήθιστα περιστατικά που ανεξαρτήτως της επιμέλειας και συνέσης του ζημιώσαντος, δεν ήτο δυνατόν να αποτραπούν.

Όμως, σύμφωνα με την κρατούσα νομολογία, η απόσπαση ακόμη και ολόκληρων δένδρων σε περίπτωση κακοκαιρίας (δυνατού ανέμου με προηγηθείσες βροχοπτώσεις), δεν μπορεί να θεωρηθεί απρόβλεπτο και αναπόφευκτο γεγονός, αλλά πιθανό, κατά τα διδάγματα της κοινής πείρας και δυνάμενο να αποφευχθεί με την καταβολή της επιμέλειας του μέσου συνετού ανθρώπου (συντήρηση ή κοπή του δένδρου) (πρβλ. ΣτΕ 3098/2015).

[Πηγή: Mina Kaouni & Associates]