Ηλεκτρονικά βοηθήματα: Προληπτικά μέτρα για την αποφυγή ατυχήματος

Στην οδήγηση δεν μπορούμε να τα προβλέψουμε όλα. Ένα πεζός που πετάγεται ξαφνικά στο δρόμο, ένα άλλο όχημα που παραβιάζει την προτεραιότητα σε μια διασταύρωση, ένα εμπόδιο στη μέση μιας τυφλής στροφής ή η κακή εκτίμηση της ταχύτητας… Όλα αυτά, και πολλά ακόμη σενάρια, είναι προϋποθέσεις εκτροπής και απώλειας ελέγχου του αυτοκινήτου. Πράγματα που συμβαίνουν ξαφνικά και μπορεί ο οδηγός να μην προλάβει να αντιδράσει έγκαιρα και σωστά ή να μην έχει έτσι κι αλλιώς την απαραίτητη δεξιότητα και εμπειρία. Η απώλεια συγκέντρωσης είναι επίσης ένας σημαντικότατος λόγος εμπλοκής σε επικίνδυνες καταστάσεις. Η κούραση και οι σκέψεις για τις έγνοιες της καθημερινότητας είναι μόνο λίγα από όλα αυτά που επηρεάζουν τα αντανακλαστικά και την προσοχή μας. Για να μην αναφέρουμε τη χρήση κινητού τηλεφώνου, ενέργεια απολύτως απαράδεκτη παρόλα αυτά δυστυχώς κομμάτι της πραγματικότητας των ελληνικών δρόμων.

Μια σειρά από συστήματα που κάνουν χρήση έξυπνης ψηφιακής τεχνολογίας μπορούν υπό προϋποθέσεις να αναλάβουν μερικώς ή και εξ’ ολοκλήρου τον έλεγχο του οχήματος σε σενάρια όπως αυτά, ώστε να γλιτώσουν τον οδηγό από τον κακό εαυτό του ή από το απρόοπτο. Φυσικά, η οδήγηση ενός νέου αυτοκινήτου με πολλά ηλεκτρονικά βοηθήματα δεν πρέπει να μας δημιουργεί τη λανθασμένη εντύπωση ότι είμαστε άτρωτοι. Βρίσκονται εκεί για να λειτουργούν επικουρικά και όχι για να υποκαθιστούν τον οδηγό. Τουλάχιστον όχι ακόμη. Τα ενεργά οδηγικά βοηθήματα είναι σημαντικότατο μέρος της συνολικής αξιολόγησης της ασφάλειας κάθε μοντέλου από τον ανεξάρτητο οργανισμό Euro NCAP, καθορίζοντας σε μεγάλο βαθμό την τελική βαθμολογία που λαμβάνει το αυτοκίνητο. Ας δούμε τα πιο γνωστά από αυτά, στη βασική αρχή λειτουργίας τους. Κάθε κατασκευαστής τους δίνει ενδεχομένως ένα διαφορετικό όνομα και ίσως κάποια επιπλέον δευτερεύοντα χαρακτηριστικά. Αλλά ο στόχος είναι ένας και είναι κοινός.

ABS

Είναι το βασικό σύστημα ασφάλειας κάθε αυτοκινήτου. Πλέον έχουμε φτάσει να το θεωρούμε τόσο δεδομένο ώστε ξεχνάμε το μέγεθος της ανακάλυψης, τη σημαντικότητά του. Από το 2004 είναι υποχρεωτικό για όλα τα νέα αυτοκίνητα που πωλούνται στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η λειτουργία του βασίζεται σε αισθητήρες κίνησης οι οποίοι αντιλαμβάνονται την κύλιση των τροχών. Όταν κατά το φρενάρισμα ο τροχός μπλοκάρει, χάνει την πρόσφυσή του και σύρεται στο δρόμο. Η στατική τριβή είναι μικρότερη της κινητικής, έτσι τελικά το αυτοκίνητο πάνω στους μπλοκαρισμένους τροχούς διανύει μεγαλύτερη απόσταση μέχρι την ακινητοποίησή του, ενώ ταυτόχρονα χάνεται η ικανότητα αλλαγής διεύθυνσης.  Το ABS μειώνει στιγμιαία την πίεση στο υδραυλικό κύκλωμα των φρένων, επιτρέποντας στους τροχούς να κυλήσουν, ανακτώντας την πρόσφυση.

Επειδή μάλιστα το μπλοκάρισμα δεν συμβαίνει ταυτόχρονα σε όλους τους τροχούς, το ABS μπορεί να ελέγχει ξεχωριστά καθέναν από αυτούς. Και να επαναλαμβάνει τις ακαριαίες αυξομειώσεις στην πίεση του κυκλώματος πολλαπλές φορές / δευτερόλεπτο.

Εκτός από μικρότερες αποστάσεις ακινητοποίησης, το ABS επιτρέπει τη διατήρηση του ελέγχου μέσω του συστήματος διεύθυνσης, άρα και την αλλαγή πορείας ώστε ο οδηγός να αποφύγει το εμπόδιο. Όλα αυτά βέβαια, σε συνάρτηση με την ταχύτητα, αφού από ένα όριο και πάνω η αδράνεια θα υπερισχύσει. Η λειτουργία του ABS γίνεται αντιληπτή κατά το φρενάρισμα με ένα τρέμουλο στο πεντάλ και έναν διακεκομμένο ήχο. Σε καμία περίπτωση μην ελαττώσετε την πίεση στο φρένο όταν συμβεί αυτό. Αντιθέτως, πιέστε με τη μέγιστη δύναμη για να πάρετε το καλύτερο αποτέλεσμα.

Δυναμικός Έλεγχος Ευστάθειας

Αποτελεί εδώ και χρόνια μέρος του βασικού εξοπλισμού στα περισσότερα αυτοκίνητα, ενώ από την 1η Νοεμβρίου του 2011, είναι υποχρεωτικό για όλα τα νέα επιβατικά μοντέλα στην Ευρώπη. Ο ρόλος του; Να διορθώνει την πορεία του οχήματος σε περίπτωση απώλειας πρόσφυσης. Φυσικά, αναφερόμαστε στο ESC (Electronic Stability Control) ή ESP. Κάθε κατασκευαστής μπορεί να το ονομάζει διαφορετικά, η λειτουργία του ωστόσο είναι η ίδια. Όταν το αυτοκίνητο γλιστρήσει και δεν ακολουθεί την πορεία που υποδεικνύει ο οδηγός με το τιμόνι, με μικρές, στοχευμένες επεμβάσεις στα φρένα και στην παροχή ισχύος βοηθάει στην ανάκτηση του ελέγχου και δεν αφήνει το όχημα να εκτραπεί από τον δρόμο.

Το PSM (Porsche Stability Management) της Porsche, ένα από τα πιο εξελιγμένα στην αγορά, παρακολουθεί συνεχώς την ταχύτητα, την κατεύθυνση των τροχών (από τον αισθητήρα γωνίας τιμονιού) και μετρά την πλευρική επιτάχυνση. Όταν παρατηρήσει ότι το αυτοκίνητο δεν ακολουθεί την επιθυμητή πορεία και γλιστράει, τότε φρενάρει τους τροχούς που σπινάρουν ή έχουν χάσει πρόσφυση και ο έλεγχος ανακτάται. Η διαφορά του ESC με το Traction Control είναι ότι το πρώτο, μπορεί να επενεργήσει σε όλους τους τροχούς, ενώ το δεύτερο μόνο στους κινητήριους τροχούς για να αποτρέψει το σπινάρισμα.

Το ESC θα το βρείτε με πολλές ονομασίες στην αγορά (ESP, VSC, VDC, VSA, PSM, DTC, DSTC, DSC κ.ά). Υπάρχουν εταιρείες που προσφέρουν τη βασική μονάδα του ηλεκτρονικού συστήματος στους κατασκευαστές και εκείνοι με τη σειρά τους, κάνουν τις τελικές ρυθμίσεις στο αυτοκίνητο που θα τοποθετήσουν, για να παραμετροποιηθεί ιδανικά σε όλα τα προφίλ οδήγησης, να σεταριστεί με την ηλεκτρονικά ελεγχόμενη ανάρτηση (αν υπάρχει), το αυτόματο κιβώτιο (αν υπάρχει), το μπλοκέ διαφορικό (αν υπάρχει) και τη γενικότερη γεωμετρία του αυτοκινήτου. Ωστόσο, υπάρχουν μερικοί κατασκευαστές (συνήθως πανάκριβων ή σπορ μοντέλων) που εξελίσσουν από την αρχή τα δικά τους συστήματα ευστάθειας και δεν χρησιμοποιούν έτοιμη πλατφόρμα. Αυτό το κάνουν αν θέλουν το δικό τους σύστημα να λειτουργεί με πολύ συγκεκριμένο τρόπο και να είναι απόλυτα ταυτισμένο, tailor-made στο αυτοκίνητο που φτιάχνουν. Το πιο διαδεδομένο σύστημα ευστάθειας στην αγορά είναι αυτό της Bosch με το όνομα ESP. Μόνο στην Ευρώπη, το ESC σώζει πάνω από 500 ζωές το χρόνο και αποτρέπει πάνω από 2.500 σοβαρούς τραυματισμούς.

Υποβοήθηση διατήρησης της λωρίδας

Αν κάποια στιγμή ενώ οδηγούσατε, πλησιάσατε στο όριο της λωρίδας σας και πήγατε να συγκρουστείτε με διπλανό όχημα, αλλά το τιμόνι διόρθωσε μόνο του την πορεία και σας επανάφερε στο κέντρο της λωρίδας, δεν συναντηθήκατε με τον φύλακα άγγελό σας. Σας έσωσαν τα ηλεκτρονικά! Το Lane Departure Warning παρακολουθεί μέσω κάμερας τη διαγράμμιση του δρόμου και προειδοποιεί (ηχητικά και οπτικά) όταν πλησιάζετε τις άκρες της λωρίδας. Αν δεν αντιδράσετε, το συμπληρωματικό σύστημα προστασίας Lane Keeping Assist θα επαναφέρει το όχημα στο κέντρο. Τίποτα από όλα αυτά δεν συμβαίνει αν δηλώσετε την πρόθεσή σας να αλλάξετε λωρίδα με τη χρήση των φλας. Μάλιστα, αξίζει να αναφέρουμε ότι η προειδοποίηση παρέκκλισης από τη λωρίδα κυκλοφορίας ξεκίνησε ως υποβοήθηση για τους οδηγούς φορτηγών, στους οποίους το φαινόμενο της υπνηλίας ήταν συχνό πρόβλημα, καθώς ταξιδεύουν οδηγώντας πολλές ώρες συνεχόμενα στο μονότονο φυσικό τοπίο του αυτοκινητοδρόμου με σταθερή ταχύτητα.

Επιτήρηση τυφλής γωνίας

Ακόμα ένα σύστημα που αποδεικνύεται σωτήριο όταν οδηγούμε σε δρόμους με πολλές λωρίδες κυκλοφορίας, είναι το Blind Spot Assist. Όπως πιθανότατα γνωρίζετε, υπάρχει μια μικρή, τυφλή γωνία στην ορατότητα του οδηγού, που δεν καλύπτεται από τους πλαϊνούς καθρέπτες και δεν είναι ορατή ούτε με λοξή ματιά από τα παράθυρα του οχήματος. Τα τροχαία ατυχήματα που καταγράφηκαν με την ύπαρξη αυτοκινήτων στην τυφλή γωνία οδήγησαν στην εξέλιξη του Blind Spot Monitor, το οποίο μπήκε στην παραγωγή το 2003. Η δουλειά του είναι απλή: ένα ραντάρ παρατηρεί τα οχήματα που κινούνται παράλληλα και μια φωτεινή, προειδοποιητική λυχνία ανάβει -συνήθως σε κίτρινο, πορτοκαλί ή κόκκινο χρώμα- ενημερώνοντας τον οδηγό πως στο πλάι υπάρχει κάποιο άλλο όχημα. Αν παρ’ όλα αυτά ο οδηγός βγάλει φλας και δείξει ότι κατευθύνεται κατά πάνω του, τότε η λυχνία αναβοσβήνει γρήγορα και ακούγεται ένας δυνατός προειδοποιητικός ήχος.

Αποφυγή εμπρόσθιας σύγκρουσης

Όταν βρισκόμαστε κολλημένοι στην κίνηση της πόλης, πολλές φορές είμαστε αφηρημένοι. Η πλήξη και ο εκνευρισμός μας κάνουν απρόσεκτους και τα ατυχήματα που καταγράφονται με μικρές ταχύτητες μέσα στον αστικό ιστό είναι το 85% του συνόλου. Το πιο συνηθισμένο είναι αυτός που ακολουθεί να συγκρούεται με το προπορευόμενο όχημα. Πρόκειται για ατυχήματα που συνήθως δεν προκαλούν τραυματισμούς, προκαλούν όμως ζημιές και αρκετές φορές, με μεγάλο κόστος. Το σύστημα προειδοποίησης εμπρόσθιας σύγκρουσης παρακολουθεί την κυκλοφορία μπροστά από το όχημα και μετράει διαρκώς την απόσταση που μεσολαβεί από τον μπροστινό. Υπολογίζει την ταχύτητα που κινείται και αν παρατηρηθεί μεγάλη ή ξαφνική διαφορά σε αυτή, τότε προειδοποιεί ηχητικά και ακουστικά τον οδηγό.

Αν εκείνος δεν κάνει τίποτα, ενεργοποιεί στο μέγιστο το σύστημα επιβράδυνσης για να αποφευχθεί η σύγκρουση ή να περιοριστεί η έκτασή της. Στις πιο προηγμένες υλοποιήσεις, ο αλγόριθμος έχει τη δυνατότητα να υπολογίσει και επιπλέον παραμέτρους, όπως τη βροχή (άρα μεγαλύτερη απόσταση ακινητοποίησης) και επεμβαίνει νωρίτερα. Αξίζει να αναφέρουμε ότι η αποφυγή εμπρόσθιας σύγκρουσης δεν προστατεύει μόνο το αυτοκίνητο και τον οδηγό του, αλλά και τους γύρω χρήστες των δρόμων. Ανιχνεύει και φρενάρει αυτόματα αν εντοπίσει πεζό, παιδί ή ποδηλάτη, προστατεύοντας τη σωματική ακεραιότητα και τη ζωή τους. Φυσικά, το σύστημα δεν δουλεύει μόνο μέσα στην πόλη. Και στον αυτοκινητόδρομο, αν ο μπροστά οδηγός επιβραδύνει απότομα, θα αντιδράσει με τον ίδιο τρόπο. Οι πρώτες δοκιμές αυτής της τεχνολογίας χάνονται πίσω στη δεκαετία του 1950, με την Cadillac να την εφαρμόζει σε πρωτότυπα. Σε ευρεία παραγωγή, το γνωρίσαμε περίπου το 2010 στην Ευρώπη. Από το 2022, είναι υποχρεωτικό να είναι διαθέσιμο σε όλα τα αυτοκίνητα που πωλούνται εντός της ΕΕ.

Προειδοποίηση κάθετης κυκλοφορίας

Οι κίνδυνοι ωστόσο, υπάρχουν συστήματα πρόληψης ατυχημάτων που ενεργοποιούνται μόλις το αυτοκίνητο αρχίσει να κινείται! Το Rear Cross Traffic Alert εμφανίστηκε πρόσφατα και ουσιαστικά, μας προστατεύει από τον κίνδυνο της κάθετης κυκλοφορίας. Πιο συγκεκριμένα, βγαίνοντας με όπισθεν από ένα γκαράζ, και ενώ δεν έχουμε καλή ορατότητα του δρόμου, το Rear Cross Traffic Alert παρακολουθεί τη ροή της κυκλοφορίας και ενημερώνει αν κινούνται αυτοκίνητα ή αν το πεδίο είναι ελεύθερο. Πολλές φορές συνδυάζεται με κάμερα οπισθοπορείας που έχει δυνατότητα περιστροφής προς το δρόμο προσφέροντας με αυτό τον τρόπο καλύτερη οπτική στον οδηγό. Χρησιμοποιώντας τους αισθητήρες του ίδιου συστήματος, όταν παρκάρει κάποιος παράλληλα με το πεζοδρόμιο λαμβάνει ηχητική και οπτική προειδοποίηση σε περίπτωση που ανοίξει η πόρτα και εντοπίσει τη διέλευση ενός αυτοκινήτου. 

Πολύτιμοι σύμμαχοι του οδηγού

Η σύγχρονη αυτοκίνηση έχει να επιδείξει πολλά συστήματα τα οποία βρίσκονται στο πλευρό του οδηγού και «καλύπτουν τα νώτα» του. Για παράδειγμα, η αναγνώριση οδικών σημάτων προβάλλει στον πίνακα οργάνων ή το Head-Up Display (αν υπάρχει) το όριο ταχύτητας και τις προειδοποιητικές πινακίδες που θα εντοπίσει. Αν από την άλλη, είμαστε στον αυτοκινητόδρομο και έχουμε ενεργοποιήσει το Cruise Control, η ύπαρξη του πιο εξελιγμένου είδους με το όνομα Adaptive Cruise Control προσαρμόζει την ταχύτητα ανάλογα με την απόσταση του προπορευόμενου αυτοκινήτου. Ενώ αν διαπιστώσει πως η ταχύτητα μειώνεται θα επιβραδύνει το όχημα.  Για παράδειγμα, μπορεί ο οδηγός να το έχει ρυθμίσει στα 130 km/h, αλλά σε περίπτωση που το όχημα μπροστά ταξιδεύει με 110 km/h, τότε η ταχύτητα που ταξιδεύει το πρώτο όχημα θα μειωθεί μόλις πλησιάσει το δεύτερο. Αν το όχημα που ακολουθεί αλλάξει πορεία, το σύστημα αναγνωρίζει πως θέλει να επιταχύνει και ουσιαστικά αναπτύσσει και επιστρέφει στην ταχύτητα που ο οδηγός έχει ορίσει (130 km/h).

Ορατότητα, η αρχή των πάντων!

Όπως είναι απολύτως λογικό, αν δεν μπορούμε να δούμε τον κίνδυνο, είναι αδύνατο να τον αποφύγουμε. Τα φώτα στο αυτοκίνητο είναι πολύ πιο σημαντικά από αυτό που νομίζουμε. Τα σύγχρονα αυτοκίνητα έχουν εξελιγμένα φωτιστικά σώματα LED τεχνολογίας που προσφέρουν πολλά περισσότερα από τις λάμπες αλογόνου που συναντούσαμε μέχρι πρότινος στην πλειοψηφία των μοντέλων. Οι λάμπες LED είναι πιο ισχυρές σε απόδοση, ενώ έχουν και πυκνή δέσμη που λούζει το περιβάλλον με λευκό φως χωρίς να αφήνουν κανένα σκοτεινό σημείο. Οι τεχνολογίες που συνοδεύουν τα σύγχρονα φωτιστικά σώματα όμως, είναι ακόμα καλύτερες. Το σύστημα αυτόματης λειτουργίας της μεγάλης σκάλας φώτων «απαλλάσσει» τον οδηγό από την υποχρέωση χειρισμού των προβολέων και στο σκοτάδι, ενεργοποιώντας αυτόματα τη μεγάλη σκάλα. Μόλις εμφανιστεί όχημα στο αντίθετο ρεύμα ή μπροστά από το όχημα, το λογισμικό αντιλαμβάνεται την παρουσία του και επιστρέφει ακαριαία στη μεσαία σκάλα. Αντίστοιχα, όταν δεν εντοπίσει κάποιο όχημα στο εμπρός πεδίο, οι προβολείς ενεργοποιούνται ξανά. Σήμερα, στην αγορά συναντάμε ακόμα ένα σύστημα, αναμφίβολα πιο αποδοτικό.

Οι LED Matrix προβολείς διαθέτουν πολλές LED λάμπες σε κάθε φανάρι (ακόμη και πάνω από 120!) και η δέσμη προσαρμόζεται συνεχώς, ανάλογα με τις ανάγκες. Σε έναν δρόμο χωρίς φωτισμό, η μεγάλη σκάλα είναι μόνιμα ενεργοποιημένη και όταν εντοπιστεί αυτοκίνητο στο απέναντι ρεύμα, απλώς κλείνουν οι λάμπες που θα τύφλωναν τον οδηγό του. Δημιουργείται μια «σκιά» γύρω από το άλλο όχημα και μάλιστα, όσο πλησιάζει προς το μέρος μας, η «σκιά» το ακολουθεί, ώστε ποτέ να μην πέσει το φως απευθείας στα μάτια του οδηγού του. Το πλεονέκτημα των προβολέων τεχνολογίας LED Matrix, είναι πως το δεξί μέρος που κινούμαστε, το κομμάτι πίσω από το όχημα στο αντίθετο ρεύμα, αλλά και τα άκρα του δρόμου (δεξιά-αριστερά) μένουν φωτισμένα κανονικά, σαν να είχαμε αναμμένη τη μεγάλη σκάλα.